گذری برتاریخچه مطالعات تطبیقی

با نگاهی اجمالی به کتاب های موجود در زمینه مطالعات تطبیقی به خوبی روشن می شود برخلاف بسیاری از مفاهیم در علوم انسانی که به سختی درباره آن ها اتفاق نظری را در بین متفکرین می توان یافت، تاریخ تحول مطالعات تطبیقی و طبقه بندی انواع روش های آن از گذشته تا به حال در بیشتر کتاب های نوشته شده کمابیش یکسان است. دکتر علی محمدالماسی سیر تحول در زمینه آموزش و پرورش تطبیقی در قرن های اخیر را به چهار دسته به شرح زیر تقسیم می کند.

1-    مرحله تکوینی : این مرحله با انتشار «اسکیس» اثر مشهور «ژولین دوپاری» آغاز می شود. عوامل اساسی در زمینه ساختار مطالعات مقایسه ای مربوط به آموزش و پرورش و اصول مرتبط با روش های آن به وجود می آید. دستاوردهای دوره مذکور اکثرا ارزش خود را تا زمان ما حفظ کرده اند.

2-    مرحله پژوهشی: از سال 1830 تا 1914 به طول انجامید و پژوهشگران در زمینه نظام های آموزشی مختلف به تحقیق پرداختند. در حقیقت گزارش های آنان پایه و مبنای اصلاحات برنامه ریزی شده سیستم های آموزش را بوجود آورد.    

3-    مرحله سیستم های تئوریک: از 1920 تا 1940 طول کشید. نمونه آثار این دوره کتاب های اشنایدر، هانس، کاندل و دیگران است.

4-    مرحله آینده نگری: بعد از جنگ جهانی دوم، مطالعات تطبیقی و مقایسه ای به سوی نوعی آینده نگری گرایش یافت. در صورتی که پژوهشگران قبل از آن دیدگاه های تاریخی را مورد نظر داشتند. (الماسی 1375 ص 43)

روش های استاندارد در مطالعات تطبیقی  

ضرورت وجود پایه های تئوریکی مطالعات و بررسی های مقایسه ای در زمینه آموزش و پرورش تطبیقی امری روشن و بدیهی است. بعضی از مولفین به جنبه های تئوریک اهمیت بیشتری می دهند و برخی دیگر شناخت روش ها را مقدم دانسته اند. در طول سال های اخیر روش های مطالعاتی زیادی در زمینه مورد بحث ما پیشنهاد شده است. مولف کتاب «مقایسه روش ها و مسائل تربیتی» این روش ها را از جهتی در پنج گروه به شرح زیر قرار می دهد:

1-    روش های آماری :

مقصود تحقیقاتی است که در آن ها از روش های آماری در حد وسیع و اساسی استفاده شده است، مانند روش های ژولین و روسلو. یکی از معایب روش های آماری پراکندگی آمارها و استفاده از آن ها به منظور های تبلیغاتی است که با پیشرفت های علمی در این روش این مشکل به تدریج کم می شود.

2-    روش های مطلق یا انتزاعی:

منظور از روش های مطلق در مطالعات تطبیقی عبارت است از شیوه هایی که تاکید آن ها صرفآ بر مقایسه بوده و از هرگونه تعبیر تئوریکی دوری می جوید.

3-    روش های مبتنی بر سایر نظام های مطالعاتی :

در سال های اخیر روش های مقایسه ای مبتنی بر سایر نظام های مطالعاتی مانند جامعه شناسی، روان شناسی اجتماعی، فلسفه، مردم شناسی فرهنگی و غیره پیشنهاد شده است.

4-    روش های مجاورتی:

در این روش اطلاعات جمع آوری شده که به روش مطالعات جامعه شناسی تفسیر شده اند، طبقه بندی گشته و در جدول هایی در مجاور هم قرار می گیرد تا تشابهات و تفاوت های آن ها نمایان شود و برای مرحله بعد آماده گردد.

5-      روش های طبقه بندی شده :

بشر جهت سهولت در فهم ویا کاربردعلوم وآموزه های خود همواره به طبقه بندی مسائل علاقه مند است. و مسائل مورد مطالعه چنانچه طبقه بندی شده باشد برای فهم بشر آسانتر می شود. بنابراین برای مقایسه و درک بهتر تفاوت ها باید هریک از مسائل مورد بررسی جامعه مورد نظر را طبق بندی کرد تا تحلیل و نتیجه گیری آسانتر و بهتر باشد.

                                            *****

منابع

1-    آقازاده احمد آموزش و پرورش تطبیقی 1381 تهران سمت

2-    الماسی علی محمد آموزش و پرورش تطبیقی 1375 تهران رشد

3-    تافلر الوین موج سوم 1980ترجمه شهیندخت خوارزمی تهران فاخته

4-    علی اسماعیلی عبدالله مبانی برنامه ریزی آموزش متوسطه 1377 (جزوه درسی) واحد تهران جنوب تهران

5- محمدعلی مقیسه نظامهای آموزشی ورشد1382(جزوه درسی) پژوهشگاه فرهنگ و هنر

6-    قورچیان نادرقلی 1383 مجموعه مقالات آموزش عالی و توسعه پایدار جلد اول موسسه پژوهشی و برنامه ریزی آموزش عالی، انجمن آموزش عالی ایران

7-    فرجاد محمد علی آموزش و پرورش تطبیقی 1371 تهران رشد

8-    یمنی دوزی سرخابی محمد آموزش و پرورش تطبیقی 1380 تهران سمت